Cumhuriyetin 15. Yılında Yozgat

ÖN SÖZ

Eserlerin bizzat belağatlı bir tarih ve o tarihi beşer üstünde bir harika yapısı gösterirken: eserle müessirin millet varlığında nasıl kutsi bir hüviyet aldığını tekrarlayan bir günün yıldönümündeyiz.

On beş yılın sahifeleri içinde yer yer şahlanır gibi, fışkırır gibi yükselen abideleri böyle mahalli bir broşürün mütevazı sahifelerine sığdırmağa elbette imkân yoktur.

Realiteyi tamamile renk ve ihtişamile tebarrüz ettirmek imkânsızlığı karşısında ondan alınmış bir tutam gönüllere hız ve heyecan vermek için bu sahifelere geçirdik.

Şuurlu, sistmeli ve manalı bir gidişin (onbeş yıl içinde Cumhuriyetin sade fazilet olan hüviyeti dâhilinde) bize gösterdiği poz, ifade ettiği kıyas, bizi bahtiyar, başkalarını hayran edecek kadar mükemmeldir.
Atatürk dünyasının enerji ve heyecan kaynağı olan gençliğini ve onun genç fakat olgun bir zindelik taşıyan eserlerini Onbeşinci yılın adesesi içinde hazla ve inanla seyredeceğiz.

Önsözü özellikle aldım. Çünkü kullanılan dilin ve ruhun güzelliğini herkesin görmesi lazım. Her ne kadar TDK kelime yazımları ile ilgili ciddi değişimler yapsa da orijinal şekliyle ekledim.
1938 de Yozgat,
Yozgat’la ilgili bilgileri paylaşmadan önde ülke yönetiminde kimlerin olduğunu belirtmek lazım. Ülke yönetiminde; “Cumhurbaşkanı olarak Mustafa Kemal Atatürk, TBMM başkanı olarak Abdülhalik Renda, Başbakan Celal Bayar, İçişleri bakanı ve CHP genel sekreteri Şükrü Kaya, Yozgat valisi ve CHP il başkanı Feyzi Gürel “yönetimde bulunmaktadırlar.

Yozgat’ın tarihçesi;
Yozgat merkez kazası 12. Hicri yüzyılın başlarında 1110 tarihlerinde Cabbar Ömer ağa tarafından bina edilmiş. Ahmet paşa tarafından genişletilmesi için birçok cami ve medrese yapılmıştır. Esas kasaba halini 1150 yılında almıştır.

Yozgat’ın nüfusu; merkeze bağlı 4 ilçesi, 12 bucak (kamunu), 682 köy bulunmaktadır. 1927 nüfus sayımına göre 202.608 iken 1935 nüfus sayımına göre 262.568 a çıkmış. Sorgunun bu tarihlerdeki nüfusu ise 68.661 olarak sayılmıştır.

O dönemde 220 wolt cereyanlı elektrik fabrikası (uray elektrik santrali) ile 4 un fabrikası bulunmaktadır. Ayrıca 100 kişilik bir tamirhane de bulunmaktadır. Öküz arabaları ve çift aletleri üretilmektedir.
Yozgat’ın hususi muhasebe bütçesi: 1923 te 143.235, 1931 de 300.580, 1938 de ise 682.625 olarak kayıtlarda gösterilmektedir.

Yozgat genelinde 15 yıllık cumhuriyet döneminde 70 okul yapılmış. Toplam 90 okul sayısına ulaşılmıştır.
Okuryazar sayısına baktığımızda 41.672 olan tahsil çağındaki çocukların 3.50’ ü 1933 yılında eğitimli gözükmektedir. 1938 yılında ise 45.984 olan çocuk sayısının 15.000’i okuryazar olmuşlardır. Öğretmen sayısı da 170 civarındadır.

O yıllarda ülke geneline(yurt dışından) göçmen akını olmuştur. Yozgat’ta da göçmenler için uygun yerler ayarlanmıştır. Yozgat merkez ve köylerine, Boğazlıyan, Akdağ ve Sorgun’a dağıtımı yapılmıştır.
Sorguna göçmen sayısı ve yapılan iskân adedi şu şekilde:

 

 

YER

GÖÇMEN YERLİ HALK
Ev Sayısı Nüfus Ev Sayısı Nüfus
Sorgun Merkez

  15

63 340 1439
İki Kara Köyü 6 29 21 187
Sarı Hamzalı Köyü 139

513

39 206

İlçemizdeki göçmenlere hükumet tarafından 99 pulluk, 113 çift hayvan verilmiştir.

Yıllığın hazırlandığı yıl itibariyle düşündüğümüzde tarihi bir belge niteliğindedir. Önsözde kullanılan dil, içeriğin genelinde kendini göstermemektedir.
Yozgat’ın o yıllardaki yapısı, yoğunluğu, imkanları, eğitim, kültür…vb yönlerden geldiği nokta kendi içinde gurur verici. Yalnız çevre illerle kıyaslandığında ise hala yapılması gereken çok şey var. Özellikle şu günlerde yayınlanan nüfus sayımıyla birlikte enteresan bir tablo ile karşı karşıyayız. Her gün nüfusu azalan bir ilimiz var. Umarım yetkililer süreci ciddiye alarak, sivil toplum kuruluşları da dâhil ederek, birçok çalışma için cesaretli adımlar atarlar.

Recep DAĞDEMİR
SORGUN DÜŞÜNCE KULUBÜ

Author: sevare