Bor, gün geçtikçe önemi artan ve kullanım alanları farklılaşan bir element. Ülkemize ise ileride çok daha ekonomik katkılar sağlayacaktır. Biraz sabır ve bu alan ile ilgili akademik ve endüstriyel çalışmaların desteklenmesi ile çok güzel sonuçlar alınacağını hep birlikte göreceğiz. İleride uygulama alanlarının artması ile ülkemizin çok daha fazla gelişmesine neden olacaktır.
Bor elementinin kullanım mazisi çok eskilere dayanmaktadır. Babiller tarafından altın işlemesinde, Mısırlılarca anti-bakteriyel özelliği dolayısıyla tedavi amacı ile mumyalamada, eski Yunanlılarca temizlik işlerinde, Araplar tarafından ise ilaç yapımında eski çağlardan beri kullanılmıştır.
Günümüzde ise cam sanayinden tutun, temizlik ürünlerine, tarımdan, tıp alanına kadar çok geniş bir yelpazede kullanıldığı bilinmektedir.
Peki, dünya rezervi ne durumdadır?
Aslında çok da değil, toplam 10 ülkede bor madenini görebiliyoruz. Özellikle de Türkiye, ABD ve Rusya dünyanın en büyük bor maden üreticileri.
En gurur duyduğumuz nokta ise, Türkiye’nin bor madeni üretiminde lider bir rol oynaması ve rafine borat ve borik asit üretiminde de söz sahibi olması.
Türkiye’de en önemli depositler Kırka, Emet, Kestelek, ve Bigadiç civarında bulunmaktadır. 2000 yılı verilerine göre; Türkiye’de tahmin edilen bor rezervleri 2000 milyon ton civarında ki bu da tüm dünyanın 2/3’üne karşılık gelmektedir. Müthiş bir rakam. Türkiye’de bor maden kazanımı ve işlenmesi ne yazık ki 1970 yılına kadar yabancı şirketlerin kontrolünde kalmıştır. Bu tarihten sonra devletin müdahalesi ile bor madeni ile ilgili tüm işlem, üretim ve pazarlama faaliyetleri Eti Maden şirketi tarafından sürdürülmektedir.
Türkiye’den sonra bor üretiminde ABD gelmektedir. Dünyanın ikinci büyük bor cevher üreticisidir. Güney Kaliforniya ve Nevada’nın çöl bölgelerinde yoğunlaşmış.
Güney Amerika’da ise Arjantin, Şili ve Bolivya’da bor madeni yatakları vardır.
Asya kıtasında ise Çin, Rusya ve Kazakistan’da görülmektedir.
Çin’de borat üretimi ülkenin batı ve kuzey doğusunda maden ocaklarında gerçekleştirilmektedir.
Rusya’da ise tek bir bor maden bölgesi, ülkenin doğusunda, Japon Denizi’nin yakınında bulunmaktadır.
Kazakistan’da ise İnder bölgesinde önemli bor maden yatakları bulunmaktadır.
Diğer ülkeler ise; Hindistan, İran, Tacikistan, Sırbistan, İtalya’dır. Bu ülkelerde çok az da olsa bor bulunmaktadır.
Çok şükür, bor mineralleri ve rafine borat üretiminde dünya çapında lider olarak Eti Maden’i de uluslararası arenalarda görmekteyiz.
Ama yeterli mi? Değil tabi ki.
Bor ile ilgili çalışmalara çok daha önem vermeliyiz ve endüstriyel boyuttaki ürünleri çok daha hızlı hayata geçirmeliyiz. Elimizdeki tüm imkânlarımızı hele de bu son krizde kullanmalıyız. Hatta dünya bilimsel çalışmalarında en ileri olma gayreti içinde olmalıyız. Belki de kaderimiz buna bağlıdır.
Ben bor ile ilgili çalışmalar da geleceğimiz açısından ümitliyim.
Ama bugün ama yarın…
Prof. Dr. Hamdi TEMEL
Kaynak:
Kenan Yünlü, “Bor Bileşikleri Sentez yöntemleri Özellikleri Uygulamaları” Değişim Yayınları, BOREN, İstanbul, 2016.
