Tarihçi, Osmanlı Arşivleri Uzmanı, Yazar Orhan Sakin kitabının önsözünde amacını: “Çalışmanın, esas Anadolu birliğinin sağlandığı 1520-1530 yıllarına ait Osmanlı sayım kayıtlarına dayanarak Anadolu’daki, Türkmen Kabile ve Cemaatlerinin genel bir envanterini çıkararak bu sahada yapılacak çalışmalara kaynak teşkil etmesidir.” diyerek ifade etmektedir. (Önsöz, sayfa,IX,X )
Bahse konu kitabın adı: “ 16. YY. Osmanlı Arşiv Kayıtlarına Göre Anadolu’da Türkmenler ve Yörükler, Boylar Kabileler, Cemaatler”. (“Ekim”, Bizim Kitaplar San. ve Tic. Ltd.Şti., İstanbul 2010, Genişletilmiş 2. Baskı, 633 sayfa)
Yazar çalışmasının ana kaynağını, genel olarak “ Muhasebe” defterleri olarak tanımlanan “Muhasebe İcmal Defterleri”nin teşkil ettiğini belirtmektedir : (Sayfa XV, XVI)
1-Muhasebe-i Vilayet-i Anadolu Defteri (Sayfa XVI, Dipnot 7, sayfa XVII’de tanıtılmış)
438 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) I.: Kütahya, Karahisâr-i Sâhip, Sultanönü, Hamîd ve Ankara Livâları -Dizin ve Tıpkıbasım., Osmanlı Arşivi Yay.,-Ankara 1994), (T.C. Başbakanlık Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün: “devletarsivleri.gov.tr” adlı internet sitesinde Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Bölümünde 13 numaralı yayın olarak PDF formatında mevcut)
438 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) II.: Bolu, Kastamonu, Kengırı ve Koca-ili livâları- Dizin ve tıpkıbasım Osmanlı Arşivi Yay.-Ankara 1994.) ( Sayfa : XVI,Dipnot 7 ), (T.C. Başbakanlık Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün: “devletarsivleri.gov.tr” adlı internet sitesinde Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Bölümünde 20 numaralı yayın olarak PDF formatında mevcut)
166 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Anadolu Defteri (937/1530) Hüdâvendigâr, Biga, Karesi, Saruhân, Aydın, Menteşe, Teke, Alâiye livâları-Dizin ve Tıpkıbasım. Osmanlı Arşivi Yay -Ankara 1995), (T.C. Başbakanlık Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün: “devletarsivleri.gov.tr” adlı internet sitesinde Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Bölümünde 27 numaralı yayın olarak PDF formatında mevcut)
2-Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum Defteri ( Sayfa XVII’, sayfa XVIII, Dipnot 11’de tanıtılmış)
387 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (937/1530) I: Konya, Bey-şehri, Ak-şehir, Larende, Ak-saray, Niğde, Kayseriyye ve İç-il livâları: Dizin ve Tıpkıbasım.- Osmanlı Arşivi Yay,Ankara 1996 ) (T.C. Başbakanlık Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün : “devletarsivleri.gov.tr” adlı internet sitesinde Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Bölümünde 32 numaralı yayın olarak PDF formatında mevcut)
387 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (937/1530) II: Amasya, Çorumlu, Sivas-Tokat, Sonisa-Niksar, Karahisar-ı Şarkî, Canik, Trabzon, Kemah, Bayburd, Malatya, Gerger-Kâhta ve Divriği-Darende livâları: Dizin ve Tıpkıbasım.-Osmanlı Arşivi Yay, Ankara 1997), (T.C. Başbakanlık Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün: “devletarsivleri.gov.tr” adlı internet sitesinde Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Bölümünde 36 numaralı yayın olarak PDF formatında mevcut)
3-Muhasebe-i Vilayet-i Diyar- Bekr ve Arab ve Zü’l –Kadriye Defteri (Sayfa XVII’, sayfa XIX, Dipnot 12, Dipnot 13’de tanıtılmış)
998 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Diyar-i Bekr ve Arab ve Zü’l-kadriyye Defteri (937/1530) I: Âmid, Mardin, Sincar, Musul, Arapkir, Ergani, Çirmük, Siverek, Kiğı, Çemişkezek, Harput, Ruha, Ana-Hit ve Deyr-Rahbe Livâları ile Hısn-ı Keyf ve Siird Kazaları- Dizin ve Tıpkıbasım.- Osmanlı Arşivi Yay,Ankara 1998), (T.C. Başbakanlık Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün : “devletarsivleri.gov.tr” adlı internet sitesinde Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Bölümünde 39 numaralı yayın olarak PDF formatında mevcut)
998 Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Diyar-i Bekr ve Arab ve Zü’l-kadriyye Defteri (937/1530) II: Şam, Gazze, Safed, SaltAclun, Haleb,Hama, Humus, Trablus, Ayntab, Birecik, Adna, Üzeyir, Tarsus, Sis, Mar’aş ve Bozok Livâları, Dizin ve Tıpkıbasım. Osmanlı Arşivi Yay.,- Ankara), (T.C. Başbakanlık Arşivleri Genel Müdürlüğü’nün : “devletarsivleri.gov.tr” adlı internet sitesinde Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları Bölümünde 40 numaralı yayın olarak PDF formatında mevcut)
Yazar, çalışmasının diğer kaynakları olan, “Musaffal Haleb Defteri” ve “Musaffal Diyarbekir Defterini sayfa XX ve sayfa XXI’de tanıtıyor.
16. yüzyılda Anadolu’nun demografik durumunu sayfa 3 ile 6 arasında, idari durumunu sayfa 7 ile 17 arasında anlatılıyor.
Yazar, “ Oğuzların, 11. Yüzyıldan sonra kitleler halinde İslam’a girmeleriyle birlikte, Müslümanlar tarafından İslam’a giren bu Oğuzlara Türkmen denmeye başlandığını” belirtiyor. (Sayfa 22)
Türkmen ve Yörük tanımlamaları arasındaki fark şöyle izah ediliyor: “ Osmanlılar, kendi konar-göçerlerini (aslında Türkmenlerini) rekabet halinde oldukları Türkmen beyliklerinin tebaasından ayırmak için (Kendi Türkmenlerine) ‘Yörük’ tabirini kullanmışlardır, (Rakip Türkmen Beyliklerinin Osmanlı Topraklarına katılmasından sonra) Türkmen tabirinin siyasi mahiyeti kalmadığından kaynaklarda Türkmen ve Yörük tabirlerinin birbirlerinin yerine kullanılır ” (Sayfa 23)
Sayfa 67 ile sayfa 339 arasında, Türkmen ve Yörük topluluklarının alfabetik listesi veriliyor.
Yazar, Osmanlı İdari Taksimatını esas alarak, Türkmen ve Yörük topluluklarının Osmanlı Vilayetlerine göre dağılımını listeler halinde veriyor. Anadolu Vilayetindekiler: Sayfa 343-sayfa 397 arasında yer alıyor. Karaman Vilayetindekiler: Sayfa 398-sayfa 424 arasında yer alıyor. Rum Vilayetindekiler: Sayfa 425-sayfa 431 arasında yer alıyor. Zülkadriye Vilayetindekiler: Sayfa 432-sayfa 518 arasında yer alıyor. Diyarbekir Vilayetindeki’ler: Sayfa 519-sayfa 523 arasında yer alıyor. Arap Vilayetindekiler: Sayfa 524-sayfa 562 arasında yer alıyor.
Kitap arka kapağında da belirtildiği üzere; “Eserdeki listelerde boy, kabile ve cemaatlerin isimleri, bilginin alındığı arşiv kaynağını gösterecek şekilde düzenlenmiştir. Böylece, Anadolu’nun tamamının siyasi birliğinin sağlandığı tarihi bir kesite ait derli toplu bir liste vermesi, eseri konuya ilgi duyanlar için vazgeçilmez önemli bir kaynak yapmaktadır.”
Yazarı tebrik ediyor, elinize sağlık diyoruz.
Adnan KORKMAZ
SORGUN DÜŞÜNCE KULÜBÜ
