Eylül ayı dosya konumuz, Sorgun Düşünce Kulübü’nün kurucularından Adnan Korkmaz arkadaşımızın Salih Paşa Camii adlı eserinin değerlendirilmesi olarak belirlenmişti. Uzun süre beklediğimiz bu kitap SDK üyesi arkadaşları çok mutlu etti. Bu sebeple Adnan arkadaşıma teşekkürlerimi sunarak başlamak istiyorum. SDK yayınlarından olan kitap belgeleriyle birlikte 128 sayfadan oluşmaktadır. Kitap yazılış serüveniyle birlikte 3 ana bölümden oluşmaktadır.
1.bölüm Osmanlı döneminde Sorgun hakkında verilen bilgilerden oluşmaktadır. Sorgun’un Osmanlı kaynaklarında Sorkun, Sorgun, Köhne ve Köhne-i Kebir olarak geçmesinden bahsedilmektedir.
Sorgun’un idari durumundan bahseden Tahrir Defterlerini yani Sorgun’un nüfusu ve gelir kaynaklarını gösteren belgeleri içermektedir. 1844-1845 yılında Temettuat Defterlerinde Sorgun, Sorgun’daki Müslüman ahali ile ilgili emlak, arazi ve hayvan miktarından bahseden belgelerden oluşmaktadır. 1872-1873 tarihli Ankara Vilayeti Salnamesinde ise Sorgun’u yöneten kişilerle ilgili belgeler yer almaktadır.
2.bölüm Salih Paşa Camii’nin geçmişten günümüze kadar incelenmesi olup; eserde caminin Hanbaşı Mahallesinde bulunduğu belgeleri ile belirtilmektedir.
Hacı Cafer Mescidi olarak anılan 1813/1815 yılları arasında caminin yapılış tarihi belli değildir. Hacı Cafer Camii, hatip tayin edilmiş, Cuma namazı ve bayram namazları kılınan camilerdendir. Yapılış tarihi tam bilinmese de 1619 yılında Sorgun’daki bir camiye hatip tayin edildiği belirtilmektedir ki, bu caminin Hacı Cafer Mescidi olma ihtimali kuvvetlidir.
Salih Paşa Camii dönemi olarak anılan 1813/1895 ile 1955 arası bölümde Vakıflar Genel Müdürlüğünün tescilli belgelerinde Salih Paşa Camii’nin mimari özelliklerinde bahsediliyor. Bu bölümde Prof. Dr. Rauf Yücel’in cami hakkındaki anlatımları ile Salih Paşa Camii’nin kitabesi, caminin hattatı, kitabenin okunuşu, kitabenin anlamı, kitabenin son iki mısrasında ebced hesabı ile dönüştürülen 1813 tarihi, camiinin çeşmesi, çeşmenin kitabesi, caminin minaresinin özelliklerinden bahsediliyor. Ayrıca, camiye adı verilen Salih Paşa’nın Safranbolulu Salih Paşa olduğundan bahsedilmektedir.
Tadilatlı Salih Paşa dönemi 1955/1997 dönemin Sorgun Müftüsü Atıf Kılıç ve dönemin Kaymakamı Nazım Kemal Diniz öncülüğünde yapılan tadilatlı camidir. Bu bölümde Prof. Dr. Rauf Yücel’in Salih Paşa Camii hakkındaki anlatımları, Salih Paşa Camii’nin mimari özellikleri ile tadilatlı Salih Paşa Camii’nin yıkım süreci hakkında bilgiler verilmiş.
Yeni Salih Paşa Camii dönemi ise 1997’den günümüze cami yaptırma ve yaşatma derneği, caminin yapılışı, ibadete açılışı ve cami ile ilgili fotoğraflardan oluşmaktadır.
3. bölüm Salih Paşa Camii kitabını yazılış öyküsü. Bu eseri yazarken Adnan Korkmaz’ın çok araştırma yaptığını biliyoruz. Salih Paşa Camii Sorgun’un tek tarihi eseri olması sebebiyle büyük önem arz etmektedir. Bu çalışmanın Sorgun tarihi açısından da çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bu kitap, tarihe değer verme, tarihini öğrenme şuuru açısından çok ciddi bir çalışma oldu. Kitabın bana verdiği en güzel ders tarih bilinci olmayan, tarihini bilmeyen bir toplumun içinde büyüdüğümüzü fark ettirmesidir. Bu kitap, toplumumuzu, kulaktan dolma yanlış bilgilerden kurtarıyor. Yazarımızın da üzerine basa basa söylediği gibi “bu kitapta belgesi olmayan hiçbir bilgiye yer verilmemesi”, bu kitabın değerini daha da artırmaktadır. Kısacası, bize sorumluluğun önemini, cesaretle yola çıkınca güzel eserlerin nasıl ortaya çıktığını gösteriyor. Adnan Korkmaz’a daha iyi eserler yazması dileği ile teşekkürlerimi sunuyorum.
Nuri KAYA
SORGUN DÜŞÜNCE KULÜBÜ
