Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı olan Yozgat’ta sanayileşme tarım ve hayvancılığa göre hala geri seviyededir. Esnaf ve sanatkârlarının yeterli sermaye birikiminin olmaması sanayileşmeye engel teşkil etmektedir. Tarım ve hayvancılığın Yozgat için entegre düşünülmesi önem arz etmektedir.
Hayvancılık
Yozgat, hayvancılık bakımından oldukça büyük bir potansiyele sahiptir. Tarımsal işletmelerin çoğunda hayvancılık, tarımsal faaliyetlerle birlikte yapılmaktadır. Geçmiş yıllarda büyük oranda yerli ırklara dayanan hayvan varlığında, son yıllarda kültür ırkı ve kültür melezi ırklarda önemli artışlar meydana gelmiştir. Kültür ırkında ilk sırayı Montofon ırkı melezi ile Montofon ırkı almaktadır. Merkez, Akdağmadeni, Çekerek, Kadışehri, Sorgun ve Yerköy ilçelerimizde süt sığırcılığının yanı sıra besicilik de yaygındır. Diğer ilçelerimizde süt sığırcılığı daha yoğun yapılmaktadır. Kültür ırkına dönüş dolayısıyla süt verimi her geçen gün artmaktadır. İlde kurulan ve 909 üyesi bulunan Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği ile yetiştiricilerin örgütlenerek, ekonomik bakımdan güçlenmeleri amaçlanmıştır.
2018 yılı itibarı ile Yozgat genelinde Aydıncık, Çandır ve Yenifakılı ilçeleri hariç olmak üzere Merkez dâhil 11 ilçede Süt Üreticileri Birliği kurulmuştur. Süt Birliği bulunan Merkez, Akdağmadeni, Boğazlıyan, Çayıralan, Çekerek, Kadışehri, Saraykent ve Sarıkaya ilçelerinde üye yetiştiriciler Birlikler vasıtası ile üretmiş oldukları sütü pazarlama imkânına ulaşmışlardır. Bu ilçelerdeki Süt Birliği üyesi 2.355’ dir.
Koyun varlığımızın tamama yakınını Akkaraman ırkı oluşturmaktadır. Mera alanlarının verimli şekilde kullanılmaması, girdi maliyetlerinin yüksekliği ve çoban teminindeki sıkıntılar nedeni ile koyun varlığında gözlenen düşmeler son yıllarda verilen koyun-keçi desteklemeleri ve uygulanan projeler ile artmaya başlamıştır. Keçinin varlığı ise geçmiş yıllara göre azalmıştır. Islah projeleri ile koyun yetiştiriciliğinin arttırılması amaçlanmış, örgütlü yetiştiriciliğe geçiş amacıyla da Damızlık Koyun-Keçi Yetiştiricileri Birliği kurulmuştur. Birliğin üye sayısı 1.536 dır.
Keçi sayısının azalmasında keçinin ormana zarar verdiği yönündeki yanlış algı etkili olmuştur. Ancak sonradan Orman Bakanlığı bu kanının doğru olmadığını beyan edip keçi yetiştiriciliğini teşvik etmiştir.
İlimizde hayvancılığın geliştirilmesi ve hayvansal üretimin arttırılması için bir taraftan hayvan hastalık ve zararlıları ile mücadele edilirken, diğer taraftan ıslah çalışmaları, yem bitkileri ekilişlerinin arttırılması, meraların ıslah edilerek hayvancılığın özendirilmesi gibi alt yapının güçlendirilmesi çalışmalarına da devam edilmektedir.
Hayvancılığın ıslahına yönelik olarak suni tohumlama çalışmalarının yaygınlaştırılması amaçlanmıştır. 2018 yılından itibaren sadece serbest veteriner hekimler tarafından yapılan suni tohumlamalarla hayvan varlığındaki kültür ırkı popülasyonu arttırılmaya çalışılmaktadır.
Yine besi sığırı yetiştiriciliği son yıllarda yaygınlaşmış ve işletmeler gün geçtikçe kapasitelerini arttırmakta ve yerli ırkın yanında kültür ırkı ve kültür ırkı melezi yaygınlaşmaktadır. İlde süt işleyen tesislerin yeterli olmaması ve süt toplama ve pazarlama organizasyonunun yetersizliği, süt hayvancılığının gelişmesini engelleyen bir olgu olarak etkisini göstermiştir. Ancak, son yıllarda süt işleyen mandıraların artması ve süt toplama organizasyonlarının oluşturulması, önemli gelişmeler olarak görülmektedir.
Tarım, ürün almak için toprağı sürüp ekme ve hayvan yetiştirme işidir. Bahçecilik, çiftçilik, meyvecilik, sebzecilik, bağcılık, tütüncülük tarımın başlıca ana kollarını meydana getirmektedir. Özellikle bahçe ve çiftlik faaliyetleri ülkemizde tarımın en sık yapıldığı dallardan biridir. Aynı zamanda Türkiye iklim koşulları nedeni ile tarıma elverişli olduğu için ülkemizde çeşitli tarım faaliyetleri yapılmaktadır. Bir ülke endüstri alanında ne kadar ilerlemiş olursa olsun, tarımla uğraşmak zorundadır. Bir ülkede tarımın ilerlemiş olması, endüstri halini alması ile belli olur. Endüstri faaliyetleri ile tarım faaliyetleri birbiri ile orantılı olarak ilerleme kaydetmektedir. Kalabalık ülkelerde tarım faaliyetleri daha fazla olmak zorundadır. Aşağıda hayvan türlerine göre tablolar verilmiştir.
Kaynak: Yozgat Valiliği, Yozgat İl Tarım ve İlçe Tarım Müdürlüğü Tarım ve Orman Bakanlığı Verileri
Kaynak: Yozgat Valiliği, Yozgat İl Tarım ve İlçe Tarım Müdürlüğü Tarım ve Orman Bakanlığı Verileri
Küçükbaş hayvan sayısı hali hazırda bulunan damızlık dişi ve erkek küçükbaş hayvanlardan oluşmaktadır. Her yıl Mart-Nisan aylarında doğumlar ile bu rakam 480-500.000’lere ulaşmakta, yılsonuna doğru ise kesim-satış nedeni ile şu anki rakamlara tekrar düşmektedir.
Kaynak: Yozgat Valiliği, Yozgat İl Tarım ve İlçe Tarım Müdürlüğü Tarım ve Orman Bakanlığı Verileri
Yozgat ekonomisi tarım ve hayvancılık üzerine yoğunlaşmıştır. Hayvan sayısı azalmaya meyilli bir durum izlemektedir. Hayvanların ırkı eskiye göre daha avantajlı ırklardan olan Montofon, Simental ve Holstein ırklarına dönmekte, eskiden hayvan beslemede kullanılan ahırların yerini ise modern hayvancılık tesisleri almaktadır. Küçükbaş hayvanlar ise mera sayısının azalmasına, köylerden şehirlere olan göçlere bağlı olarak azalmaya devam etmektedir. Koyun varlığının tamamına yakınını Akkaraman ırkı oluşturmaktadır. Mera alanlarının verimli şekilde kullanılmaması, girdi maliyetlerinin yüksekliği ve çoban teminindeki sıkıntılar nedeni ile koyun varlığında gözlenen düşmeler son yıllarda verilen koyun-keçi desteklemeleri ve uygulanan projeler ile artmaya başlamıştır.
Günümüzde çiftçilikle geçim sağlayan birçok kişi ilçe merkezinde ikamet etmeyi tercih etmektedir. Bu kişiler köye sadece ekim ve hasat zamanlarında süreci sadece tarıma yönelik işletmektedir. Zaten ilçe merkezlerinde hayvancılık yapacak ortam da çok fazla kalmamıştır.
Yozgat ve ilçelerinde kanatlı hayvanların sayısında bir artış bulunmakla birlikte, arıcılık ve su ürünlerine yönelik ciddi bir gelişim görülmemektedir.
Günümüzde artık çoğu şey ölçek ekonomileri ile şekillenmektedir. Ölçek ekonomilerinin sağladığı maliyet avantajı rekabeti artırdığı gibi ayrıca bilinçli hayvancılığı da beraberinde getirmektedir. Yozgat ili ve ilçelerinde hayvancılığa ilişkin en büyük sosyolojik etken birlikte hareket edememektir. Ekonomik etken ise bilinçli bir hayvancılığın yapılamaması, maliyetler ve hayvan hastanesi ile hayvan borsasının olmayışıdır.
Hayvan Borsası’na Duyulan İhtiyaç
Yozgat il merkezi ve ilçelerde hayvancılığa ilişkin alım ve satımlar hayvan pazarları ile sürdürülmektedir. Bu durum bir fiyat politikasının oluşumunu kurumsallıktan öte pazarlık şartına bağlamaktadır. Canlı hayvan ticareti, hayvan pazarlarında rastgele bir seyir izleyip, belli kaideler doğrultusunda yapılmadığından sektörel bir yapıya sahip değildir. Bu nedenle alıcı ve satıcılar arasında, özellikle sağlıklı fiyat politikası hususunda, bir güven sorunu oluşmaktadır. Tüm bunların önüne geçmek amacıyla Yozgat’ta bir canlı hayvan borsasının kurulması gerekmektedir. Kurulacak borsa ile hayvan ticareti sektörel bir yapıya kavuşacak ve fiyat konusunda güven unsuru oluşacaktır.
Hayvan Bekletme Alanı, Veteriner Kontrol Ünitesi, Dezenfeksiyon Üniteleri, Küçükbaş Hayvan Satış Ünitesi, Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvan Oteli, Karantina Odaları ve Otopark ve Otel hizmeti gibi hizmetleri de bünyesinde barındıracak bir borsa olması ilin kalkınmasına önemli bir katkı sağlayacaktır.
Veterinerlik Fakültesi, Organize Hayvancılık Bölgesi ve Modern Hayvan Hastanesi
Hayvancılığın gelişmesinde bilime ve teknolojiye önem verilmesi beraberinde verimliliği getirmektedir. Bu açıdan veteriner hekimlik alanındaki araştırma ve topluma hizmet yükümlülüğünün evrensel standartlarda yürütülmesi, insanlığın ve doğanın vazgeçilmez unsuru olan hayvan sağlığı, davranışları, üretimi, yetiştiriciliği kadar hayvan sağlığını tehdit eden tüm hastalıkların tanı, beslenmesi ve hayvan ıslahı konularında gelişmelere ışık tutacak bilgiye ulaşılması konusunda Veterinerlik Fakültelerinin önemi büyüktür.
Kurulan fakültelerin teori kadar uygulamaya dönük olması, fakülte ile üretici arasındaki entegrasyonun iyi sağlanması, pratikte ilçe tarım, fakülte ve üreticinin uyum içerisinde çalışması gerekmektedir. Ayrıca bütün bunların ötesinde de fakültelerde yeterli sayıda ve nitelikli akademisyene sahip olması ayrıca akademisyenlerin de bilimsel verilere sahip olduğu kadar üreticinin ihtiyaçlarını tespit edebilen ve onlara yönelik çözümler oluşturabilen bir bilinçte olması önemlidir.
İlimiz Bozok Üniversitesi bünyesinde Sorgun Veterinerlik Fakültesi kurulmuştur. Üniversitenin açacağı vizyon oldukça önemli olup, üretici ile iş birliğinin sağlanması ve uygulamaya yönelik çalışmalar önem arz etmektedir.
Ayrıca, Yozgat’ı ve civar ilçeleri kapsayacak bir hayvan hastanesinin kurulması, büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvanlara yönelik veterinerlik hizmetlerinin verilmesi de ilimiz hayvancılığının gelişmesine önemli katkılar sağlayacaktır. Kurulacak hayvan hastanesi gerek personel, gerek istihdam, gerekse çalışma alanı açısından yeni kurulan veterinerlik fakültesine de gerçek bir uygulamalı öğrenme sahası oluşturacaktır.
Her ilçe nezdinde tarım ve hayvancılığa yönelik faaliyetler devam etmekle birlikte, söz konusu faaliyetler canlı hayvan ticareti, kesimi ve kesim sonrası toptan-perakende satış şeklindedir. Organize Hayvancılık Bölgesinde oluşturulacak bir üretim tesisi (et, kavurma, doğal günlük taze süt, organik-saf tereyağı, kaymak, peynir, pazarda lor peynirinin yerini alacak ve Yozgat’a özel ÇÖKELEK imalatı vb.) ile birlikte gerek ilimizin tanıtımına gerekse de ilimizin ekonomik yapısına katkı sağlayacak düzeyde bir hayvancılık politikasının oluşturulması gerekmektedir. Örneğin bugün İzmir, Erzincan tulum peyniri ile Kars eski kaşar peyniri ile Rize tereyağı ve kavurması ile ve diğer birçok il yöresel bir ürün ile ülke genelinde raflarda yerini almakta iken Yozgat’ın hayvancılık ürünü bazında rekabet eden, il tanıtımına hizmet eden bir marka veya ürün gamına sahip olduğunu söyleyemeyiz.
Tarım Bakanlığı tarafından Sorgun’da kurulması planlanan, Sorgun Hayvancılık Organize Sanayi Bölgesi için girişimler devam etmektedir. Sorgun Kaymakamı Sayın Mustafa Altınpınar konuyla ilgili olarak “Yozgat’tan bir ekip Ankara Sincan’da bulunan Türkiye’nin ilk ve en büyük Hayvancılık Sanayi Bölgesi olan S.S. Doğal Hayvancılık Bölgesini ziyaret etmiş ve Avrupa’nın en büyük biogaz tesisini de yerinde incelemiştir. Bu tesisinin Sorgun’a da kurulması yönünde karar çıkmış ve Sorgun Organize Hayvancılık Sanayi Bölgesi’ne katılmak isteyen yatırımcıların tekliflerinin değerlendirmeye alınmıştır. Böyle bir tesis gerçekten ilçemize büyük bir girdi sağlayacaktır. Sincan’da kurulan bu tesisin, saatte 2 bin 500 liralık biogaz üretmekte olup bu da ayda 1 milyon 500 bin liraya tekabül etmektedir. Sorgun Hayvancılık Organize Sanayi Bölgesi yanında kurulacak olan biogaz tesisinin de 3 yılda kendisini amorti edebilecek ve binlerce konutun elektrik ihtiyacını karşılayabilecek niteliktedir” şeklinde açıklama yapmıştır (sorgun-hayvancilik-organize-sanayi-bolgesi-icin-girisimler-suruyor, Erişim Tarihi: 20.05.2019).
Sonuç olarak, geniş bir potansiyele sahip Yozgat ilimizin büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık yatırımlarının ve altyapısının desteklenmesi gerekmektedir. Veterinerlik Fakültesi, Hayvancılık Organize Sanayi Bölgesi, Hayvan Borsası ve Hayvan hastanesi iyi bir şekilde koordine edilip entegrasyon sağlanır ise Yozgat için hayvancılık anlamında ciddi bir hamle olacaktır. Kırsal alanda dönüşüm yapılmadan, küçük üretimler bir araya getirilmeden ve belirli kaynaklar endüstriye ve teknolojiye tahsis edilmeden ekonomik bir kazanım sağlanamayacağı gibi en büyük sorunumuz olan göçün de önüne geçilmeyecektir.
Mehmet Akif KILIÇOĞLU
SORGUN DÜŞÜNCE KULÜBÜ
Kaynaklar:
Yozgat Valiliği, Yozgat İl Tarım ve İlçe Tarım Müdürlüğü Tarım ve Orman Bakanlığı Verileri
Sorgun İlçe Tarım Müdürü İle Yapılan Görüşmeler
ELİF MERVE EROL, T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Avrupa Birliği Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü AB Uzmanlık Tezi
TÜİK Verileri
sorgun-hayvancilik-organize-sanayi-bolgesi-icin-girisimler-suruyor, Erişim Tarihi: 20.05.2019
